marți, 13 mai 2008

ROMANI POETRY

ĆHAJ ZIBEDE



1) BAŚANDUTNI

2) E ŚEMESQIRI GILI

[trad.]



A phagili oh me ćh'aqi musi

se oj tàśa ka merel.

A Pakize, se i Zàna ka merel [2]

Aśunen Rroma!len

e Śemesqiri gili [2]

a i śokèria rovèla.



3) DEŚENIA-BREŚENQO

[trad.]



Deśenia-breśenqo sinom,

sinom ćorrorro.



A, a ćhava!len, a, a, a ka merav

A, a Rroma!len, a,a, a ka merav.



Me aśkèri me gelom

me manuśen na takondom.



A, a ćhava!len...



Ma rov daj!e tu manqe

se me k'avav.



4) I ĆIRIKLI

[trad.]



Ćirikli ka kerdǒvav

tuθe mangav te avav

sa o drom mangav te prastav

bi tiro naśti beśav.



Sosθar gelǎn tu naśe manθar ?

Sosθar man tu bistardan ?

So kerdom tuqe, pućhav tut

kerè'a man te rovav.



Ćirikli ka kerdǒvav

tuθe mangav te avav

aver sa mangav te bistrav

paśe tuθe te merav.



5) HAJDE DUDO K-O BUNÀRI

[trad.]



Hàjde Dudo k-o bunàri [2]

se ka dav tut Dudo jekh dolàri [4].



Andre k-i piri Dudo duj kokala [2]

hem kerǒna Dudo hem rovèna [4].



Tu manges man me mangav tut [2]

Khere Dudo mori ka gelav tut [4].



6) ME MANGLOM TUT

[trad.]



Me manglom tut

te arakhav tut

por me naśti

tut me na arakhlǒm tut.



Me manglom te arakhav tut

tut naśti arakhlom.

Me manglom te bistarav tut

tut naśti bistrav.



Kaj te arakhav tut ?

Kasθe te pućhav

te phenav ka but mangav tut

tuqe ka merav ?



Bisterdan tu kaj phenes sas

ka mangav tut but

bisterdan tu kaj roves sas

sosθar kasθar tu.



7) E ƷIVANESQI GILI

[trad.]



Terno ćhavo si o Vàni

les ternorres ma matǎren

bezex(a) si e Devlesθar

les ternes ka falinen.



Vazden Rroma!len taxtaja !

vazden rromano sastipa !

pien Rroma!len rakìa

pien ta xan thulipa !



But piel sas lesqoro dad

ta e ćhaven but marel sas

o dad pilǎ lenqoro rat

ditë për ditë daba xan sas.



Uklisle sa k-o vordona

lenqe rròte śola dèna

but phirèna lenqe grasta

e pètala naśavèna.



8) E SOKÀKǍ

[trad.]



Sadekh k-o sokàkǎ, ćhaj!e,

tuqe me phirav

me jakha korrolile,

tut naśti dikhav

/tuqe me rovav



Devl!a,

a-aśun man tu [2]

so ka phenav, o Devl!a

a-aśun man tu [2]

se ka merav

o Devl!a ka merav [2]



De man jakha Devl!a ola te dikhav

se mo sastipen manθar naśèla.



9) MALKONDAS MAN O DEVEL

[trad.]



Malkondas man o Devel

ćhudias man sar ʒukel .



Akana me barilom

palal tuθe me a'lom.



I klarina siklilom

palal tuθe dilàjlom



Gili tuqe nikaldom

tuqe so but rondom !



10) ĆHAJ ZIBEDE

[AF & JD]



Kaj ka ʒas ćhaj Zibede

e haj more ?

Kaj ka ʒas ćhaj Zibede

pherdi gùśa mirikle [2]

Ćhaj maśallah !



Me ka ʒav k-o duj khera

e haj more !

Me ka ʒav k-o duj khera

lav bor„nqe luludǎ [2]

Ćhaj maśallah !



Lav bor„nqe luludǎ

e haj more !

Lav bor„nqe luludǎ

te thoven p'sqe k-o ćućǎ [2]

Ćhaj maśallah !



But berśa ka xas xùrma

e haj more !

But berśa ka xas xùrma

Pala k-o barǎ phirèla [2]

Ćhaj maśallah !



Pala k-o barǎ phirèla

e haj more !

Pala k-o barǎ phirèla

Kanzùrke na kidèla. [2]

Ćhaj maśallah !



11) KAS KAMÈSA TU NAƷI!E ?

[trad.]



Se kas kamèsa tu Naʒi!e

akale trinenθar de ? [2]



Aaah !

Verèmi Nano ka'starav ! [2]



Se me mangav daj!e e tiknes

e kale-jakhenqeres. [2]



Aaah ! ...



Buxlǎr manqe daj!e paś k-i jag

se tasiàra ka merav. [2]



E ! mo jastëki Nano but lolo

E ! mo düśèki Nano but parno [2].



Aaah ! ...



12) ME ĆANGA DUKHÀNA MAN

[AQ & JD]



Me ćanga dukhàna man, Babo,

me musǎ dukhàna man, Babo,

ingar man k-o doktòri aman Babo

te arakhel manqe dermàni, Babo.



Dikh doktor!e me ćhaja,

dikh-ta laqo nasvalipen ;

merel aman miri ćhaj

laqe dermàni nanaj.



Laqo nasvalipa Rroma!len

nanaj ov e Devlesθar

por jekhe ćhavorresθar

deline merakosθar.



Jag te phabarel tut Babo

kaj na denan man k-o kamlo

te nakhen leça mire breśa.

Ćàkte merav les na[śti] bistrav.



Merav Babo merav

lesθe palem ka ʒav

muli les ka prandinav

akhar sa e Rromen k-o biav.



13) GODǍRAV SAS

[AQ & JD]



Mendonav sas se na manges

ʒänav sas se na ka aves

'ma avdive te jakhenθe me dikhlom

sa kot me uʒardom;



Ozaman denom tut mo vast

tu ćhivdan les te ‘gesθar.

Ak' tut ròdav te dikhav

te jakha me te ćumidav.



O devel palpal ka anel

hem breśind kukudi ka del

ni e ćirikle gilǎ na ka mangen

por tu gilaves, baxt isi man.



14) AMARE KHERESQO ĆHATLO

[AQ & JD]



Amare kheresqo ćhatlo

si o baro devel o nango.

Amaro kher si zoralo

khonik naśti peravel les.



Amare kheresqo temèli

si o nango than e phuvǎqo.

Amaro kher si zoralo

khonik naśti thabarel les.



Amare kheresqe barranga

si o śil ta e balvala.

Amaro kher si zoralo

khonik naśti xarravel les.



Amare kheresθe jekh penʒèra

k-i penʒèra tire jakha.

Amaro kher si zoralo

Ov si o rromano ilo.



15) JEKH LUV

[AQ & JD]



Jekh luv ućardo phuseça

anda lesθe korkorripen;

manro germo śudro pani

duj ćirikle k-o ćhatlo.



Thaj tu mire angalǎθe

to śero me kolin„sθe;

atòska o korkorripen

kerdǒl baxt pra baxtaθe.



O śil, o iv, o jevend 'e!

tuça dikhǒna luludǎ.

E Devlesθar na mangàva

kha te ćumidav te uśta.



17) E ASIA

[AQ & JD]



E asia na ćhordǒna

vetëm k-i dukh ta meripa

kozom isi gudle asia

ili k-i loś ta kamipa.



Kerke asia, asia gudle

sa 'i po uÂe e pan„sθar.

Atòska sosqe bre Devl!a

ratvale si mire asia?



Pherdǒna e jakha asia

Laćhimasθar so śundilo

E muzikaθar and-o ilo

Ta' li ćhavesqe kaj sastilo.



Asia ćhorde tar-i pativ

sikaven ćaćo murśipa

ta but fòra thulo' sapa

nane' ćhi već dilipa.




ZIBEDEH



1) INSTRUMENTAL

2) SHEMI'S SONG

[trad.]



Oh my daughter's arm has broken

for she is going to die tomorrow.

Ah Pakiza, for Zana is going to die.

Listen, Rroms

to Shemi's song.

ah, all of us are weeping.



3) I AM NINETEEN YEARS OLD

[trad.]



I am nineteen years old

I am a poor man.



Ah, lads, ah I'm going to die.

Ah, Rroms, ah I'm going to die.



I joined the army

couldn't say hello to my folks.







Don't weep, mother, for me

I'll be back one day.



4) THE BIRD

[trad.]



I am going to become a bird

close to you I want to come

I want to run all the road long

without you I cannot stand.



Why did you run away from me ?

Why did you forget me ?

What did I do to you, I am asking,

why do you make me cry.



I am going to become a bird

close to you I want to come

I want to forget everything else

and die close to you.



5) COME ON DUDA NEAR THE WELL

[trad.]



Come on Duda near the well

I will give you one dollar.



In the cooking pot, Duda, two bones

They are boiling, Duda, and crying.



You love me and I love you

I will lead you home, Duda.



6) I LOVED YOU

[trad.]



I loved you

I wanted to find you

but I couldn't

I did not find you.



I wanted to find you

I could not find you.

I wanted to forget you

I cannot forget you.



Where to find you ?

Whom should I ask

and say I love you so much

I am dying for you ?



You forgot what you would say

that you love me so much

you forgot you were crying

why, and for whom.



7) DJIVAN'S SONG

[trad.]



Djivan is a young lad

don't make him drunk so young

it is a sin in front of God

you will forbid him so young.



Raise your glasses, Rroms !

to Rromani health !

drink some brandy Rroms

drink and eat fat meat !



His father would drink a lot

and he would beat the kids

this father drank off their blood

no day without a thrashing.



All of them got on the carts

their wheels are whistling

their horses are running so much

they are loosing their shoes.



8) THE LANES

[trad.]



All the time in the lanes, gal,

I'm wandering to find you

my eyes got blind

I cannot see you

/for you I'm in despair.



O Lord,

listen, listen to me

what I'm a-saying, o Lord

listen, listen to me

for I am a-dying

o Lord, I am a-dying.



Give me eyes, o Lord, to see her

for my health is failing me.



9) GOD HAS CURSED ME

[trad.]



God has cursed me

he has dismissed me as a dog.



Now I grew up

after you I came.



I learnt to play the clarinet

I am madly in love with you.



I made a song for you

for you I wept so much !



10) ZIBEDEH

[AF & JD]



Where're you bound for, Zibedeh gal

eh hie moreh ?

Where're you bound for, Zibedeh gal

a breastful of necklaces

Wondergal !



I'm going to the two houses

eh hie moreh !

I'm going to the two houses

bringing flowers for the brides

Wondergal !



Bringing flowers for the brides

eh hie moreh !

Bringing flowers for the brides

to put them on the breast

Wondergal !



Many years you'll eat persimmons

eh hie moreh !

Many years you'll eat persimmons

roaming about behind the hedge

Wondergal !



Roaming about behind the hedge

eh hie moreh !

Roaming about behind the hedge

she doesn't catch any hedge-hog.

Wondergal !



11) WHOM DO YOU LOVE NADJIA ?

[trad.]



Whom do you love, you Nadjia

among these three boys ?



Aaah !

I'm dying Mum of T.B. !



For I love, mother, the youngest

the black-eyed one.







Make my bed, mother, near the fire

for I will die tomorrow.



My pillow Mum is very red

My bed Mum is very white.







12) MY LEGS HURT ME

[AQ & JD]



My legs hurt me, Dad,

my arms hurt me, Dad,

take me to the physician, Dad,

for a cure to find, Dad.



Look at my daughter, doctor,

examine her sickness,

my daughter is dying,

there is no cure for her.



Her disease, folks,

is not from God

but from a young boy

from a crazy love.



Let the fire burn you off Dad

you did not marry me to my sweetheart

where I would have spent my life.

Until I die I cannot forget him.



I am dying Dad I am dying

but to him anyway I will go

even dead I will marry him

call all the Rroms to the wedding.



13) I THOUGHT

[AQ & JD]



I thought you won't want

I believed you won't come

but today I saw in your eyes

that I have waited in vain.



Then I gave you my hand

you put it in your breast

Well, I am searching you

I want to kiss your eyes.



The sky will turn to bad weather

it will rain and it will hail

even the birds will not sing anymore

but you sing, I am happy.



14) THE ROOF OF OUR HOUSE

[AQ & JD]



The roof of our house

ti's just the broad naked sky.

Our house is so strong

nobody can push it over.



The basement of our house

ti's a bare place of earth.

Our house is so strong

nobody can burn it over.



The walls of our house

ti's just the winds and the cold.

Our house is so strong

nobody can destroy it over.



In our house there is a window

at the window your eyes.

Our house is so strong

it is the Rromani heart.



15) A CABIN

[AQ & JD]



A bare thatchered cabin

inside of it loneliness;

wheat bread and fresh water

two birds on the roof.



And you in my hug

your head on my breast;

then loneliness becomes

the most blessed happiness.



Cold, snow and winter eh !

with you seem flowers.

I don't want anything from God

but to kiss your lips.



17) THE TEARS

[AQ & JD]



Tears are not shed

only in pain and death

how many sweet tears

run also in joy and love.



Bitter tears, sweet tears

all are more pure than water.

Thus tell me why, o Lord,

full of blood are my tears ?



The eyes get full of tears

for a kindness you have heard

for some music in your heart

or for a child again healthy.



Tears shed out of honour

show what is real manhood

and most often horse laugh

is nothing but madness.
Avdives, k-o agor e XXtone śelibersesqo, ʒiven pretele 100.000 Rroma and-i Albània, savorre ćirla beślarde kherençar ja luvençar. Numaj tikne grùpe and-i mesmerig e Albaniaqi si len dopaś phirutno ʒivipen, thaj akava numaj nilaje.

E Albaniaqe Rroma lipardǒn jèkhto var k-o berś 1523 anda jekh xoraxano lil pal-o ginipen e populaciaqo, savo mothovel so sine atòska 374 rromane khera and-i Albània, no śaj te paćas so aresle e anglune Rroma and-akava bute-plajenqo them 200 ja 300 berś maj anglal.

Maśkar-e rromane grùpe e Albaniaqe, maj bare-gindesqe si e Mećkàrǎ thaj e Kabuʒìe. Sol duj grùpe si kotar-i dialektenqi stràta I (phenen phirdom, xalom, sinom, pani, ʒeni thaj kola). Maj anglal avile e Mećkàrǎ ta avdives ʒiven majbut and-i Tiràna, and-o Durrës paś-i deriav thaj and-i biplain Myzeqe (zòna paśa Fier, Lushnje thaj Levan). But maśkar lenθe si len phuv thaj ćirla keren buti gavutnesqi k-i phuv. Maj anglal phiren sas gave te mangen. E Kabuʒìe beśen śeral and-i Tiràna ta and-i Korça, kinen ta bikinen thaj vi keren butî vastenqi : sevlǎ, porizena thaj aver ćhumunǎ, butivar dekoraciaqe. Anda sol duj grùpe si but bare baśalne.

Duj aver grùpe si pinʒarde sol duj sar "ćergàrǎ", no si but averipen maśkar lenθe : jekh grùpa (Turkiaqe Ćergàrǎ, ja Rupane Rroma) arakhlǒl majbut and-o Peqin ta i Tiràna, ta laqi dialèkta si e strataqi I, ama i aver grùpa (Śkodraqe Ćergàrǎ) majbut malavdǒl and-i Lezha, Durrës ta Tiràna; e Śkodrànǎ peren and-i stràta II e rromane dialektenqiri (phenen phirdem, xalem, sem, paj, ʒuvliʒej thaj kola; si len vi 10-12 rumunikane lava). Avile angla 100 berś andar-i Kosòva.

And-i Albània ʒivel vi jekh etno-kulturikani grùpa, savi bućhǒl ćibane ja rlìe (alb. evgjit, jevg); nesave manuśa phenen so si Rroma save bisterde i ćhib e dadenqi, ama e ćibane phenen kòrkorre so avile andar-i Egìpta (Misiri). Amborim sol duj hipotèze si ćaće thaj te oven len duj origine. Dikhǒl kotar-o anav rlìa (< tk. yörli "e thanesqo") so sine uć and-i Albània kana aresle e anglune Rroma. Butivar keren durust e Rromençar (prandinǒn, si len ćhave lençar). Nanaj len ćhib specifìko no si vi len baro talènti k-i muzìka. Avere rigaθe, maj but desar 96% e Rromenqe vakeren rromanes.

Sar and-e aver thema, but Albaniaqe Rroma ikalen o manro kotar-i muzìka; sar phenel pes "xan biava", viz ʒan te baśalen ta te gilaben and-e verver manglǎrimàta, "synetllëk", prandimàta ta aver lośale divesa. Odolesqe so savaxt lokhǎrde thaj gudlǎrde o pharo ʒivipen e manuśenqo, si len jekh generàlo simpàtia and-i Albània. Ʒi akana nakhle śukar e gaʒençar, no mamuj odova si lenqe phares te arakhen butî ta but lenθar ćorrolile nasul. Akalaθar i muzìka si akana vàʒe maj vasni : loś, kreàcia, simpàtia no vi manro ta ʒivipen. Jekhe biavesθar o baśalno śaj te parvarel pe manuśen 5-6 divesa ta jekhe koncertosθar avrial jekh ćhon...

I grùpa Rromano Dives kerdili angla 5 berś thaj lel po anav kotar-i butśundi purani gili "Sa e Rroma daj!e,... rromano dives ka keras daj!e". Sa e somdasne barile baśalnenqe familienθe thaj si len zorali reputàcia anda but thana, kaj kerde koncèrtǎ : Frànca (opéra Garnier and-o Paris, Palais de l'Europe and-o Strasbourg, fest. Rennes), Àvstria (fest. Sankt-Pölten), Germània ("Magneten" e André Helleresqo, anda 80 dizǎ), Śvajc, Makedònia, Hungària (Kongrèsi e Śandipnasqo) thaj kola. Vi amaro gilavno o Astrit Qerimi (o Tìti) si maśkar-e maj bare interprèturǎ e tradiciaqe rromane gil„nqere and-i Evròpa; maj anglal e ʒuvlǎ na gilaben sas profesional and-e biava, numaj nesave khelen sas sar "ćengie", no palem si akana 10 berś so vi rromane gilavnǎ afirmisàjle : i Marjeta Jashari (i Ćirikli) ta i Lìda si e maj butśunde and-akaja jèkhto generàcia.

Alosardǎm akate jekh baśandutni thaj 15 gilǎ, save den jekh panoràma kotar-i rromani muzìka and-i Albània, vàʒe nabut pinʒardi avrial; majbut lenθar si bute-berśenqe favorìte no si vi neve kreàcie (lava Jenuz Duka, muz. Astrit Qerimi). Dikhǒl so vi e neve melòdie thàvden kotar-i ʒivdi tradìcia ta si zorales phandle laça. O siklǎrdo kan si te pinʒarel vi kobor specifìko si akaja rromani muzìka and-i avlin e balkanikane muzikenqiri, na numaj sar struktùra e melodienqi no vi sar interpretàcia (so phenel pes akate "durdipen").


MC
http://www.rromani.org/

Niciun comentariu: